Jak już wspomniano wcześniej najczęściej spotykanym postępowaniem występującym w praktyce jest sądowy podział majątku wspólnego, który toczy się w postępowaniu nieprocesowym. Pismem zaś inicjującym to postępowanie jest wniosek o podział majątku wspólnego. W dzisiejszym artykule zostaną wskazane elementy składowe tego pisma oraz ogólne informacje dotyczące legitymacji czynnej.
- Właściwość sądu
Ponieważ sprawy inicjowane przez wniosek o podział majątku wspólnego rozpoznawane są w postępowaniu nieprocesowym właściwym rzeczowo zawsze będzie sąd rejonowy (zgodnie z zasadą wynikającą z art. 507 kpc). Właściwym miejscowo będzie natomiast sąd miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – sąd spadku. Miejsce położenia majątku należy oceniać na dzień złożenia wniosku. Należy pamiętać, że jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzą zarówno ruchomości jak i nieruchomości to wniosek o podział majątku wspólnego powinien zostać złożony do sądu właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Jeżeli zgodnie z powyższymi zasadami ustalona zostanie właściwość kilku sądów to wnioskodawca ma prawo wyboru sądu.
- Legitymacja czynna uczestników postępowania
Legitymacja czynna stanowi uprawnienie do złożenia pisma stanowiącego wniosek o podział majątku wspólnego. Legitymacja czynna przysługuje, zatem przede wszystkim obojgu (byłym) małżonkom, a także ich spadkobiercom (jak i nabywcom spadku lub udziału w nim), jeżeli małżeństwo ustało przez śmierć lub uznanie za zmarłego, któregoś z nich, bądź też któreś z małżonków lub oboje zmarło po ustaniu wspólności majątkowej, ale nie został złożony wniosek o podział majątku wspólnego. Wśród osób legitymowanych, które mogą złożyć wniosek o podział majątku wspólnego można znaleźć również wierzyciela, który wszczął postępowanie egzekucyjne i zajął roszczeni o podział majątku wspólnego, współwłaściciela, jeżeli współwłasność obejmowała składniki majątku wspólnego, Skarb Państwa co do składników co do których orzeczono środek karny w postaci przepadku jak również prokuratora i Rzecznika Prawo Obywatelskich.
- Uczestnicy postępowania
Uczestnikiem takiego postępowania może być każdy zainteresowany wynikiem postępowania, a więc każda osoba, której praw może dotykać wynik postępowania. Poza osobami wskazanymi w punkcie drugim uczestnikami takiego postępowania mogą być: wierzyciel jednego z małżonków, konkubent małżonka (jeżeli przedmioty nabyte w związku konkubenckim stanowią współwłasność konkubentów lub jeżeli konkubentowi przysługuje roszczenie o zwrot nakładów dokonanych na majątek wspólny) – tak SN w uchwale z dnia 27 czerwca 1996 r., IIII CZP 70/96, ONC 1996, nr 11, poz. 145), bank (jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość obciążona hipoteką na rzecz banku a sąd uzna, że najwłaściwszym sposobem dokonania podziału majątku wspólnego jest sprzedaż licytacyjna) oraz gmina (jeżeli zostanie orzeczone, że jeden z małżonków ma opróżnić lokal a sąd ma obowiązek orzec o prawie małżonka do lokalu socjalnego lub jego braku).
- Wymogi formalne wniosku
Wniosek o podział majątku wspólnego musi odpowiadać wymogom, które zostały wskazane w art. 511 kpc, który to przepis odsyła do art. 187 kpc, z tą zmianą, że stroną od której wniosek o podział majątku wspólnego pochodzi nazywana jest wnioskodawcą, a pozostałe strony stają się uczestnikami.
Zgodnie z art. 187 kpc wniosek o podział majątku wspólnego powinien zawierać:
– oznaczenie sądu, do którego jest kierowany,
– dana identyfikujące wnioskodawcę (imię i nazwisko, adres, numer PESEL) a także dane przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
– dane identyfikujące uczestników (imię i nazwisko, adres, numer PESEL tylko jeżeli jest wnioskodawcy znany, gdyż Sąd sam z urzędu ma obowiązek ten numer ustalić); jeżeli adres uczestnika nie jest wnioskodawcy znany należy wskazać ostatni znany adres oraz w piśmie załączyć wniosek o ustanowienie dla uczestnika nieznanego z miejsca pobytu kuratora,
– oznaczenie rodzaju pisma, czyli „Wniosek o podział majątku wspólnego”,
– żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, dowody na ich poparcie,
– podpis wnioskodawcy, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
– wykaz załączników.
Nie ulega wątpliwości, że wśród dowodów załączonych do pisma zatytułowanego „wniosek o podział majątku wspólnego” należy dołączyć dokument, z którego wynikać będzie podstawa ustania majątku wspólnego. We wniosku trzeba także wskazać składniki majątku wspólnego, które mają być przedmiotem podziału. Strona może także wskazać proponowany plan podziału składników majątku wspólnego.
We wniosku można zawrzeć także żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym a także żądanie rozliczenia wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny lub odwrotnie.
Od pisma inicjującego postępowanie nieprocesowe – Wniosek o podział majątku wspólnego pobiera się opłatę sądową w wysokości 1000,00 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku opłata sądowa wynosi 300,00 zł.